TỐI ƯU KỸ THUẬT ĐẶT NỘI QUẢN ĐƯỜNG MIỆNG: Từ Lý Thuyết Đến Phản Xạ Lâm Sàng

Đặt nội khí quản (NKQ) là một trong những kỹ năng sống còn và cơ bản nhất của người làm gây mê hồi sức. Tuy nhiên, ranh giới giữa một ca đặt ống “mượt mà” và một ca biến chứng đôi khi chỉ nằm ở những chi tiết rất nhỏ trong tư thế và cách cầm dụng cụ.

Bài viết này sẽ đi sâu vào quy trình đặt NKQ trực tiếp bằng đèn lưỡi cong (Macintosh) trên bệnh nhân người lớn, giúp bạn xây dựng một quy trình chuẩn xác và an toàn.

1. Hiểu Đúng Về Đặt Nội Khí Quản

Đặt NKQ là kỹ thuật sử dụng đèn soi thanh quản để bộc lộ trực tiếp hoặc gián tiếp cửa thanh môn, từ đó đưa ống thông vào khí quản nhằm kiểm soát đường thở và thông khí nhân tạo.

Đặt trực tiếp: Sử dụng lưỡi đèn cứng (thẳng hoặc cong) để nhìn trực diện dây thanh.
Đặt gián tiếp: Sử dụng ống soi mềm hoặc đèn có gắn camera (Video Laryngoscope) – đây là lựa chọn ưu tiên cho các trường hợp dịch bệnh (như Covid-19) hoặc đặt NKQ khó.

Triết lý lâm sàng: Đặt NKQ thực tế không khó. Sự “khó” thường đến từ hai yếu tố: bất thường giải phẫu của bệnh nhân và sự thiếu hụt kỹ năng phối hợp của người thực hiện.

2. Chuẩn Bị Trước Khi Khởi Mê: Quy Tắc “SOAPME”

Đừng bao giờ bắt đầu nếu bạn chưa sẵn sàng. Hãy luôn tự nhẩm bảng kiểm SOAPME:

S (Suction): Máy hút đờm dãi phải sẵn sàng và hoạt động tốt.
O (Oxygen): Nguồn oxy và hệ thống cung cấp oxy dự phòng.
A (Airway): Ống NKQ, đèn soi, Airways miệng/mũi, bóng Ambu.
P (Pharmacy): Các thuốc an thần, giãn cơ và thuốc cấp cứu.
M (Monitor): Theo dõi ít nhất 3 thông số: Mạch, Huyết áp, SpO2.
E (Equipment): Máy gây mê, máy theo dõi độ mê (BIS), bơm tiêm điện.

3. Tư Thế: Chìa Khóa Của Sự Thành Công

Một tư thế sai sẽ làm biến dạng các trục đường thở, khiến việc quan sát trở nên cực hình.

Đối với bệnh nhân:

Tư thế Sniffing (ngửi hoa): Kê gối cao khoảng 5cm dưới đầu để làm thẳng trục miệng – hầu – thanh quản.
Độ cao bàn mổ: Điều chỉnh bàn sao cho đầu bệnh nhân ngang tầm thượng vị (dưới hõm ức) của người đặt.

Đối với người thực hiện:

Thẳng lưng: Đây là yếu tố then chốt. Khi lưng thẳng, bạn có tầm nhìn toàn cảnh, tay trái có lực nâng từ vai thay vì chỉ dùng cổ tay, hạn chế tối đa việc dùng răng bệnh nhân làm điểm tựa.
Chân hơi chùng: Tạo sự linh hoạt và vững chãi khi cần thay đổi góc độ nhìn.

4. Kỹ Thuật Thực Hành Chi Tiết

Bước 1: Mở miệng và đưa đèn

Dùng ngón cái và ngón trỏ tay phải mở miệng bệnh nhân (kỹ thuật bắt chéo ngón tay).
Tay trái cầm cán đèn, đưa lưỡi đèn vào bên phải miệng, gạt lưỡi bệnh nhân sang trái. Lưu ý: Vén môi trên và dưới ra khỏi tầm của lưỡi đèn để tránh gây dập, chảy máu.

Bước 2: Bộc lộ thanh môn

Đưa lưỡi đèn vào rãnh phía trên nắp thanh môn (vallecula).
Dùng lực từ vai và cánh tay trái nhấc cán đèn theo hướng 45 độ về phía chân bệnh nhân. Tuyệt đối không đòn bẩy vào răng.
Nếu khó quan sát, có thể nhờ người phụ thực hiện thủ thuật Sellick (ấn sụn nhẫn) hoặc nghiệm pháp BURP (đẩy sụn giáp sang phải/lên trên/ra sau).

Bước 3: Đưa ống NKQ vào mục tiêu

Tay phải cầm ống NKQ theo hướng mặt cong hướng xuống dưới khi đi qua răng (để không che khuất tầm nhìn).
Khi bóng chèn đã qua khỏi răng, xoay nhẹ cổ tay để mặt vát của ống hướng sang bên trái. Điều này giúp ống lách qua khe dây thanh dễ dàng và giảm chấn thương.
Điểm dừng: Dừng lại khi bóng chèn vừa đi qua dây thanh khoảng 2cm (vạch đen trên ống nằm ngang mức dây thanh).

Bước 4: Rút Mandrin và bơm bóng

Giữ chặt ống trong khi người phụ rút cây mandrin (que dẫn đường). Nếu không giữ chặt, lực rút có thể kéo tuột ống ra ngoài.
Bơm bóng chèn: Chỉ cần 3-5ml khí. Nên sử dụng máy đo áp lực bóng chèn (duy trì trong khoảng xanh lá trên áp kế) để tránh thiếu máu nuôi niêm mạc khí quản gây sẹo hẹp về sau.

5. Kiểm Tra Và Cố Định

Nghe phổi 5 điểm (2 đỉnh phổi, 2 đáy phổi và thượng vị) để xác định ống vào đúng vị trí và không bị đặt sâu vào phế quản gốc (thường là bên phải).
Theo dõi biểu đồ EtCO2 (tiêu chuẩn vàng để xác định ống trong khí quản).
Cố định ống bằng băng dính hoặc dây buộc chuyên dụng, đảm bảo không bị gập góc hoặc tụt khi phẫu thuật viên thao tác.

Lời Kết

Đặt nội khí quản là một nghệ thuật của sự chính xác. Hãy luôn tôn trọng kỹ thuật, chuẩn bị kỹ lưỡng và không ngần ngại gọi trợ giúp nếu gặp ca khó. Sự an toàn của bệnh nhân nằm trong tầm tay và sự bình tĩnh của chính bạn.