Trong gây mê hồi sức, việc theo dõi giãn cơ (Neuromuscular Monitoring) là tiêu chuẩn vàng để đảm bảo an toàn cho bệnh nhân. Khi bệnh nhân bị giãn cơ quá sâu (Deep Block) đến mức các test thông thường như TOF (Train-of-Four) không cho thấy phản hồi (TOF = 0), chúng ta cần một kỹ thuật chuyên sâu hơn: PTC (Post-Tetanic Count).
1. Cơ chế sinh lý học của PTC
Để hiểu PTC, trước hết cần hiểu hiện tượng Tăng cường sau co cứng (Post-tetanic potentiation).
Khi một kích thích co cứng (Tetanic stimulation – thường là 50Hz trong 5 giây) được áp dụng vào dây thần kinh vận động, nó gây ra một sự giải phóng ồ ạt các túi chứa Acetylcholine (ACh) từ màng trước synap vào khe synap.
-
Trong điều kiện giãn cơ sâu, lượng ACh bình thường không đủ để vượt qua sự ức chế của thuốc giãn cơ.
-
Tuy nhiên, sau kích thích co cứng, lượng ACh dự trữ được huy động lớn đến mức chúng có thể tạm thời chiếm ưu thế trước thuốc giãn cơ tại các thụ thể Nicotinic, gây ra sự co cơ trở lại trong một khoảng thời gian ngắn.
-
Số lượng các lần co cơ đơn độc (twitches) xuất hiện sau kích thích co cứng chính là Chỉ số PTC.
2. Cách thực hiện quy trình PTC
Quy trình đo PTC thường được lập trình sẵn trên các máy theo dõi như TOF-Watch hoặc Stimpod theo các bước nghiêm ngặt để tránh làm mỏi cơ:
-
Kích thích đơn (Single Twitch): Kiểm tra xem có phản ứng hay không.
-
Kích thích co cứng (Tetanus): Áp dụng dòng điện 50Hz trong vòng 5 giây.
-
Thời gian nghỉ (Pause): Nghỉ 3 giây để ACh khuếch tán và ổn định.
-
Kích thích đơn tần số 1Hz: Máy sẽ phát ra các nhịp kích thích đơn mỗi giây một lần.
-
Đếm: Số lần cơ đáp ứng (co) được ghi lại. Nếu cơ co 5 lần trước khi mất phản ứng, ta có PTC = 5.
Lưu ý quan trọng: Không được thực hiện PTC quá thường xuyên. Cần ít nhất 6-10 phút giữa hai lần đo PTC trên cùng một chi để các túi dự trữ ACh hồi phục hoàn toàn, tránh kết quả sai lệch.
3. Phân loại mức độ giãn cơ dựa trên PTC
PTC giúp bác sĩ gây mê định vị được “vị trí” của bệnh nhân trong giai đoạn giãn cơ sâu (giai đoạn mà TOF vẫn bằng 0).
| Mức độ giãn cơ | Chỉ số đo được | Ý nghĩa lâm sàng |
| Cực sâu (Intense Block) | TOF = 0, PTC = 0 | Thường xuất hiện ngay sau khi tiêm liều nạp. Không thể hóa giải ngay lập tức. |
| Giãn cơ sâu (Deep Block) | TOF = 0, PTC ≥ 1 | Phù hợp cho phẫu thuật nội soi ổ bụng áp lực thấp hoặc phẫu thuật vi phẫu cần bất động tuyệt đối: PHẪU THUẬT TIM HỞ, PHẪU THUẬT SỌ NÃO. |
| Giãn cơ trung bình | TOF 1 – 3 | Bắt đầu xuất hiện đáp ứng TOF. |
