NHỮNG ĐIỂM CHÍNH TRONG THỰC HÀNH LÂM SÀNG:
- Cơ chế tác dụng của thuốc N-Saids
Trên phản ứng viêm:
- Corticoid sẽ phản ứng trước để ngăn chặn quá trình viêm bằng cách ức chế enzyme phospholipase A2(PLA2).
- N-Saids tác dụng sau, ức chế COX-1 và COX-2.
Theo cơ chế tác dụng, chúng ta có thể nói, thuốc kháng viêm không steroid vừa có công vừa có tội!
Công là kháng viêm; tội là ức chế. Vì vậy, cần cân nhắc hai yếu tố này để dùng hợp lý.
Hầu hết các thuốc kháng viêm đều có tính acid nên dễ gây kích ứng niêm mạc đường tiêu hóa(tại chổ): Aspirin
2. Phân loại N-Saids:
Hai loại: ức chế COX-1 và ức chế COX-2: Làm niêm mạc dạ dày mỏng đi. COX-1 > COX-2.
- Ức chế COX-1: Ketoprofen, Ibuprofen, Indomethacin,…
- Trung gian: Naproxen, Meloxicam
- Ức chế COX-2: Celecoxib ( thuốc duy nhất giảm loét dạ dày).
Nhận dạng COX-2: Thuốc có đuôi _xib. Celecoxib, Rofecoxib.
3. Tác dụng ngắn hay dài của thuốc N-saids phụ thuộc thời gian bán thải (t1/2):
- Ngắn: t1/2 < 6-8 giờ: cần uống 3 lần/ngày.
- Trung bình: 10-12 giờ < t1/2 < 30 giờ: cần uống 2 lần/ ngày.
- Dài: t1/2 > 30 giờ. Cần uống 1 lần/ngày.
4. Tác dụng phụ của N-Saids
Có hai cơ chế:
Tác dụng trực tiếp: N-Saids kích ứng niêm mạc dạ dày tại chổ do thuốc có tính acid.
Tác dụng gián tiếp: Ức chế tạo prostaglandine( PLE1 / chất bảo vệ niêm mạc dạ dày).
Các thuốc chích, thoa, đặt hậu môn đều làm loét dạ dày do cùng ức chế PLE1( ức chế hệ thống).
Loét trên tiêu hóa 30% khi điều trị N-Saids kéo dài.
Xuất huyết tiêu hóa: 1,5%
Trên tim mạch:
COX-1:
- Thromboxan A2: co mạch, tăng kết tập tiểu cầu → tạo huyết khối.
- Ức chế COX-1→ giãn mạch.
- Ức chế PGE1 → gây loét dạ dày.
⇒ Bảo vệ tim mạch. Loét dạ dày.
COX-2:
- Prostacyclin: giãn mạch, chống kết tập tiểu cầu → chống huyết khối.
- Ức chế COX-2 → co mạch → tạo huyết khối → bệnh tim mạch.
⇒ Kháng viêm tốt, không gây loét dạ dày, bệnh tim mạch.
Celecoxib: Không ảnh hưởng lên tim mạch, không gây loét dạ dày: được chọn lựa.
Yếu tố nguy cơ tác dụng phụ trên tim mạch:
- Dùng thuốc dài hạn.
- Kết hợp với thuốc hạ áp, thuốc lợi tiểu do ức chế tổng hợp các prostaglandine gây giãn mạch.
- Tuổi cao.
- Tiền sử bệnh tim.
N-Saids: mạnh: Kháng viêm > Giảm đau > Hạ sốt.
Paracetamol: Mạnh: Giảm đau > Hạ sốt > Kháng viêm.
Lưu ý quan trọng:
Không sử dụng hai loại N-Saids trong cùng lúc.
MINHHUNG. NGUYEN
www.minhhungnguyen.com